Φάρεναιτ 451

Για την μνήμη του Ray Bradbury που έφυγε φέτος.

Το Φάρεναιτ 451 μαζί με το "1984" του Όργουελ και το "Θαυμαστό Νέο Κόσμο" του Χάξλεϋ, αποτελούν μιαν άτυπη τριλογία που αναφέρεται στον ολοκληρωτισμό ενός μέλλοντος ελεγχόμενου από τα τηλεοπτικά μέσα και μια κατασταλτική πολιτική στο όνομα του "κοινού καλού". Το πλαίσιο του Φάρεναιτ 451 είναι μια κοινωνία όπου τα βιβλία είναι απαγορευμένα, η μνήμη και η γνώση αποτελούν έγκλημα και η αποχαύνωση του μέσου πολίτη στην τηλεθέαση, το υπέρτατο αγαθό που θα πρέπει η κοινωνία να προφυλάξει. Ένα βιβλίο που έχει κατακτήσει τον τίτλο του κλασικού, που θεωρήθηκε ως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά βιβλία του αιώνα μας, γραμμένο με λυρισμό και πάθος, ανησυχητικά επίκαιρο στον προβληματισμό του.

Το κλασικό αριστούργημα του Ρέυ Μπράντμπερυ "Φάρεναιτ 451", πρωτοεκδόθηκε στην Αμερική το 1953. Είναι μια ιστορία για την ελεύθερη σκέψη και για τους ανθρώπους που αψηφούν τη λογοκρισία. Ένα βιβλίο εξίσου επίκαιρο σήμερα με την εποχή που πρωτοεκδόθηκε, περίπου πριν από εξήντα χρόνια. Η ποιητικότητα του Μπράντμπερυ και η ασυνήθιστη διορατικότητά του όσον αφορά τις δυνατότητες της τεχνολογίας συνδυάζονται και συνθέτουν μια προφητική αφήγηση για την υποδούλωση του δυτικού πολιτισμού στα media, στα ναρκωτικά και στον κομφορμισμό - μια αφήγηση εφάμιλλη του "1984" του Όργουελ και του "Θαυμαστός καινούργιος κόσμος" του Χάξλεϋ.

O Ray Bradbury γεννήθηκε στο Iλλινόι το 1920 και πέθανε στο Λος Άντζελες φέτος στις 5 Ιουνίου 2012 μετά από πολύ πλούσια προσφορά στη λογοτεχνία.

Κάθε νέα ανάγνωση του "Φαρενάιτ 451", το οποίο μόλις επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις "Άγρα", προκαλεί ανατριχίλα: κάθε σελίδα, κάθε αναφορά στο μέλλον, όπως το έβλεπε το 1953 ο συγγραφέας, φέρνει μπροστά στα μάτια μας εικόνες σημερινές "αφού έτσι κι αλλιώς, ζούμε στην εποχή που οι άνθρωποι είναι αναλώσιμοι. Σαν τα χαρτομάντιλα: φυσάς τη μύτη σου σε ένα, σκουπίζεσαι, το πετάς, παίρνεις μετά ένα άλλο, φυσάς, σκουπίζεσαι, το πετάς. Κι όλοι αντιμετωπίζουν τους άλλους σαν ρετάλια", κατά πως έγραφε ο Bradbury το 1953...

Η σοφία, η γνώση, η δικτατορία της πληροφορίας.

Το κεντρικό μυθιστορηματικό εύρημα -οι πυροσβέστες, πυρονόμοι πλέον, αντί να σβήνουν, βάζουν φωτιές εξαφανίζοντας τα βιβλία- έδωσε στον Bradbury τη δυνατότητα να στοχαστεί για την συναινετική επιβολή του ολοκληρωτισμού στην κοινωνία˙ τα μμε είναι το εργαλείο ("Και τα πολιτικά; Μονόστηλα, δυο φράσεις, ένας τίτλος! Κι έτσι, μέσα σε αυτή την παραζάλη, τα πάντα χάνονται! Βάλε το κεφάλι ενός ανθρώπου να γυρνάει τόσο γρήγορα μέσα σε αυτή τη δίνη που τροφοδοτείται ανεξάντλητα από τα χέρια των εκδοτών, των χειραγωγών, των τηλεπαρουσιαστών, και θα δεις τότε πώς η φυγόκεντρος αποδιώχνει όλες τις αχρείαστες και χρονοβόρες σκέψεις!" αναφέρει ο πυραγός Μπήτυ αποκαλύπτοντας πώς δουλεύει το σύστημα) αλλά δεν αρκεί: ο εξοστρακισμός της παιδείας από τα σχολεία και του πολιτισμού από τη ζωή, οδηγεί στην υλοποίηση του στόχου: "Ζούμε μόνο για την κάθε στιγμή, η δουλειά είναι που μετράει και η απόλαυση είναι σε ό,τι κάνεις μετά τη δουλειά", "υπερ-υπερ-αθλητικές εκδηλώσεις. Περισσότερη εικονογράφηση στα βιβλία. Περισσότερες φωτογραφίες. Το μυαλό χωνεύει όλο και λιγότερα. Ανυπομονησία"...

Κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος είναι ο Γκάυ Μόνταγκ ήταν πυρονόμος και η δουλειά του ήταν να βάζει φωτιά. Το απολάμβανε να βάζει φωτιά. Επί δέκα χρόνια έκανε αυτή την εργασία και δεν τον προβλημάτισε ποτέ η ευχαρίστηση που ένιωθε κατά τις νυχτερινές επιδρομές ή η χαρά του όταν έβλεπε τις σελίδες να παραδίνονται στις φλόγες... Δεν τον προβλημάτιζε τίποτε έως ότου συνάντησε ένα δεκαεπτάχρονο κορίτσι που του μίλησε για το παρελθόν, για τον καιρό που οι άνθρωποι δεν φοβόνταν. Και κατόπιν συνάντησε έναν καθηγητή που του μίλησε για το μέλλον, για τις μέρες που οι άνθρωποι θα μπορούν να σκέφτονται. Αίφνης, ο Γκάυ Μόνταγκ συνειδητοποίησε τί έπρεπε να κάνει...

"Οι άνθρωποι θέλουν να είναι ευτυχισμένοι -κάνω λάθος; Αυτό δεν ακούς σε όλη σου τη ζωή; Θέλω να είμαι ευτυχισμένος, λένε οι άνθρωποι. Γιατί, δεν είναι; Δεν τους παρέχουμε συγκινήσεις, δεν τους προσφέρουμε διασκέδαση; Γι' αυτό δεν ζούμε όλοι, ή μήπως όχι; Για την ευχαρίστηση, για την έξαψη; Και οφείλεις να παραδεχτείς ότι η κουλτούρα μας τα παρέχει όλα σε ικανοποιητικές δόσεις" λέει δια του πυραγού Μπήτυ ο συγγραφέας και περιγράφει ένα κόσμο όπου όλοι κυνηγούν την "ευτυχία" μένοντας μακριά από τη φύση, τις παρέες, τη συλλογικότητα και τη σκέψη, μέσω της συνεχούς παρακολούθησης διαφημιστικών σποτ και διαδραστικών σίριαλ από τηλεοπτικές γιγαντοοθόνες που έχουν αντικαταστήσει τους τοίχους των σπιτιών: πόσο μακριά είναι επί της ουσίας από αυτό που γίνεται σήμερα; Μια ματιά στις καφετέριες, στα άδεια μπαλκόνια όπου φεγγοβολάν οι τηλεοπτικές οθόνες, δίνει την απάντηση...

Οι ατομικές "ελευθερίες" και ο ισοπεδωτισμός της ισότητας.

"Κατάλαβες τώρα, Μονταγκ; Δεν επιβλήθηκε άνωθεν, από την κυβέρνηση στους αποκάτω. Όλο αυτό δεν ξεκίνησε ούτε από προεδρικό διάταγμα, ούτε από κάποια διακήρυξη, ούτε από λογοκρισία. Όχι! Η τεχνολογία, οι χειραγωγούμενες μάζες και η πίεση των μειονοτήτων ήταν που έγειραν την πλάστιγγα, δόξα τω Θεώ. Και σήμερα, χάρη σε αυτά, μπορείς να είσαι ευτυχισμένος" λέει ο Μπήτυ στον πυρονόμο Μόνταγκ που ετοιμάζεται να αποσκιρτήσει έχοντας αρχίσει να βλέπει με άλλο μάτι τον κόσμο και τη ζωή (του). "Δεν γεννηθήκαμε όλοι ελεύθεροι και ίσοι, όπως λέει το Σύνταγμα, αλλά γίναμε όλοι ίσοι˙ κι έτσι είναι όλοι ευτυχισμένοι, αφού δεν υπάρχουν πια βουνά για να συγκρίνεις το ύψος των κορυφών τους. Για να ανακεφαλαιώνουμε λοιπόν! Ένα βιβλίο στο διπλανό σπίτι είναι ένα γεμάτο και οπλισμένο περίστροφο. Το καις. Το αφοπλίζεις. Κάνεις μια τομή στο μυαλό του ανθρώπου αυτού"...

Πνευματική κρίση και μαζική ύπνωση.

"Μην ξεχνάτε ότι οι πυρονόμοι σπάνια πια είναι απαραίτητοι.. Το ίδιο το κοινό σταμάτησε να διαβάζει, με δική του βούληση. Εσείς οι πυρονόμοι προσφέρετε απλώς ένα θέαμα πού και πού, στη διάρκεια του οποίου παραδίδετε κάποιο κτίριο στις φλόγες και ο κόσμος συρρέει για να απολαύσει μια εντυπωσιακή πυρκαγιά˙ στην πραγματικότητα, όμως, αυτές είναι ήσσονος σημασίας εκδηλώσεις και πάντως διόλου αναγκαίες για τον έλεγχο της κοινωνίας. Είναι τόσο λίγοι αυτοί που θέλουν να επαναστατήσουν πλέον": μια εκτίμηση-πρόβλεψη της μαζικής ύπνωσης που ερμηνεύει την πνευματική κρίση για την οποία τόσοι και τόσοι ξοδεύουν δεκάδες αράδες χωρίς να λένε τίποτε...

Πηγές: antistasi.info | ourboysfootball.blogspot.gr | εκδόσεις Άγρα | εκδόσεις Παρά Πέντε | εκδόσεις Μεταίχμιο