Λυκώρεια: Γκαστόν Μπασελάρ

Σάββατο 9 Ιανουαρίου 2021

Γκαστόν Μπασελάρ

Gaston Bachelard (1884 – 1962)

Ο Gaston Bachelard (Barsur-Aube, 27 Ιουνίου 1884 – Παρίσι, 16 Οκτωβρίου 1962) ήταν ένας από τους σπουδαιότερους φιλοσόφους της παραδοσιακής τάσης, επιστημολόγος, ποιητής και πανεπιστημιακός. Σπούδασε μαθηματικά, φυσική και φιλοσοφία. Υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στην Pont-a-Mousson, στο 12ο τάγμα των Δραγώνων, από το 1905 μέχρι το 1907. Εργάστηκε στο Παρίσι ως διοικητικό στέλεχος στο Ταχυδρομείο και συγχρόνως σπούδασε μαθηματικά. Αποφοίτησε το 1912 και τον ίδιο χρόνο παντρεύτηκε. Από αυτόν τον γάμο γεννήθηκε μία κόρη, η Suzanne. Οκτώ χρόνια μετά έμεινε χήρος.

Σπούδασε φιλοσοφία επηρεασμένος από τη θεωρία της σχετικότητας. Πήρε το δίπλωμά του το 1920, το 1922 έγινε υφηγητής και το 1927 καθηγητής. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Ντιζόν και υπηρέτησε στη Σορβόννη, μέχρι το 1954, στην έδρα της Ιστορίας και της Φιλοσοφίας των Επιστημών. Το 1961 του απενεμήθη το Μέγα Βραβείο των Γραμμάτων.

Σύμφωνα με τον Μπασελάρ, η γνώση είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ λόγου και εμπειρίας. Παρόλο που ο ίδιος θα γίνει επιστημολόγος και θα αμφισβητεί τις μεθόδους και τα θεμέλια της επιστήμης, ο ίδιος επίσης θα έδινε ιδιαίτερη αφοσίωση στον τομέα της ποίησης και λογοτεχνίας και την έννοια του φανταστικού, ιδίως σε μία προσπάθεια σύνδεσης των δύο αυτών σε παραγωγικές εκφράσεις. Ως γνωστός επιστημολόγος, θα είναι ο συγγραφέας έργων προβληματισμού σχετικά με τη γνώση και την επιστημονική έρευνα. Θα εφεύρει αυτό που αναφέρεται ως «ψυχανάλυση της αντικειμενικής γνώσης».

Ο Μπασελάρ θα ανανεώσει το ζήτημα της Φαντασίας, τόσο σε φιλοσοφικό, όσο και σε λογοτεχνικό επίπεδο, καταδυόμενος σε συγγραφείς όπως ο Κόμης του Λωτρεαμόν, ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε, ο Νοβάλις κ.α. και μάλιστα με μία ιδιαίτερη οπτική του συμβολισμού. Θα αμφισβητήσει τη σχέση ανάμεσα στη λογοτεχνία και την επιστήμη, ή θέτοντάς το διαφορετικά, την σχέση ανάμεσα στην φαντασία και τον ορθολογισμό. Θα αμφισβητήσει τον Κάντ σε κάποια θεμελιώδη ζητήματα και θα πλησιάσει στον Χέγκελ ιδιαίτερα όσον αφορά την διαλεκτική ουσία του ορθολογισμού.

Το 1934 θα γράψει το σημαντικότερο ίσως έργο του, το «Le Nouvel esprit Scientifique» («Το Νέο επιστημονικό πνεύμα»). Εκεί κατάφερε να ξεπεράσει το παραδοσιακό χάσμα ανάμεσα στον εμπειρισμό και τον ορθολογισμό, συνταιριάζοντας στο κέντρο μαζί αυτές τις έννοιες, σε ένα φάσμα που τα άκρα του είναι ο Ιδεαλισμός και ο Υλισμός.

Έργα του Γκαστόν Μπασελάρ

«Essai sur la connaissance approchée» (1928)
«Étude sur l’évolution d’un problème de physique: la propagation thermique dans les solides» (1928)
«La valeur inductive de la relativité» (1929)
«La pluralisme cohérent de la chimie moderne» (1932)
«L’Intuition de l’instant» (Η εποπτεία της στιγμής) (1932)
«Les intuitions atomistiques: essai de classification» (1933)
«Le nouvel esprit scientifique» (Το νέο επιστημονικό πνεύμα) (1934)
«La dialectique de la durée» (Η διαλεκτική της διάρκειας)(1936)
«L’expérience de l’espace dans la physique contemporaine» (1937)
«La formation de l’esprit scientifique: contribution à une psychanalyse de la connaissance objective» (1938)
«La psychanalyse du feu» (Η ψυχανάλυση της φωτιάς) (1938)
«La philosophie du non: essai d’une philosophie du nouvel esprit scientifique» (1940)
«L’eau et les rêves» (Το νερό και τα όνειρα), (1942)
«L’air et les songes» (Air and Dreams, 1943)
«La terre et les rêveries du repos» (Earth and Reveries of Repose, 1946)
«La terre et les rêveries de la volonté» (Earth and Reveries of Will, 1948)
«Le Rationalisme appliqué» (1949)
«L’activité rationaliste de la physique contemporaine» (1951)
«Le matérialisme rationnel» (1953)
«La poétique de l’espace» (Η ποιητική του χώρου) (1958)
«La poétique de la rêverie» (1960)
«La flamme d’une chandelle» (1961)
«L’engagement rationaliste» (1972)