Σε όλους σχεδόν τους αρχαίους Ηλιακούς πολιτισμούς, η Εαρινή ισημερία ήταν και η έναρξη του νέου έτους. Σχεδόν όλοι οι ευρωπαϊκοί λαοί γιόρταζαν με λαμπρές τελετές την εαρινή ισημερία, που για πολλούς από αυτούς ήταν ημερολογιακό ορόσημο, εφόσον σηματοδοτούσε την αρχή του έτους τους. Μέχρι τους πρώτους μεσαιωνικούς χρόνους, το μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης θεωρούσε την 25η Μαρτίου (Ευαγγελισμός της Θεοτόκου) αρχή του νέου ημερολογιακού έτους, αφού σύμφωνα με το παραδοσιακό αρχέγονο Ρωμαϊκό ημερολόγιο, ο Μάρτιος -ο μήνας της εαρινής ισημερίας- ήταν ο πρώτος μήνας του έτους.
Ο Ήλιος σε όλες τις ανατολικές θρησκείες, "πεθαίνει" και στη συνέχεια ανασταίνεται. Αυτός ο συμβολισμός θανάτου - αναστάσεως εκφράζεται μυστηριακά παντού και στον Χριστιανισμό, αλλά και στην αρχαία Ελλάδα μετά τις ημέρες πένθους του Αδώνιδος. Μετά την ανάσταση του Αδώνιδος, εορτάζονταν τα Ιλάρια. Χαρμόσυνες ημέρες του νέου έτους, στην εαρινή ισημερία, στις 23 - 25 του σημερινού μήνα Μαρτίου, όπου οι ηλιακοί θεοί θριάμβευαν επάνω στο χθόνιο σκοτάδι. Οι πανηγυρισμοί γίνονταν με στεφάνια λουλουδιών και κωμικές μάσκες. Επίσης εορτάζονταν τα Αγριώνια, τα Ανθεστήρια και άλλες ανοιξιάτικες γιορτές της αναγέννησης, γιατί η φύση όλη ανασταίνεται μετά από τον σκοτεινό χειμώνα όπου η ζωή βρίσκεται σε νάρκη. Η έβδομη επίσης ημέρα του εαρινού μήνα Βύσιου κατά το ημερολόγιο των Δελφών, θεωρούνταν η γενέθλια ημέρα του Θεού Απόλλωνα, του Θεού Ήλιου και ήταν η ημέρα της εαρινής ισημερίας. Τότε πανηγυρίζονταν τα Θεοφάνια, η επάνοδός του από τη χώρα των Υπερβορείων. Ο Μάρτιος ήταν και ο πρώτος μήνας του πολιτικού Ρωμαϊκού έτους μέχρι το 400 π.Χ. Η εαρινή ισημερία γιορτάζονταν με πομπή γυναικών ντυμένων στα λευκά, με άνθη και αυγά στα χέρια, σύμβολα της αναγέννησης της φύσης και της νέας ζωής. Μετά το 400 π.Χ. ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, μετακινήθηκαν στην αρχή του μηνολογίου. Παρά το ότι έγινε αυτή η μετάθεση, μέχρι σήμερα δεν έχει αλλάξει η ονομασία ορισμένων μηνών και ας έχει αλλάξει η αριθμητική τους σειρά. Έτσι εξηγείται γιατί, αν και ο Σεπτέμβριος, ο Οκτώβριος, ο Νοέμβριος και ο Δεκέμβριος είναι κατά σειρά ο 9ος, ο 10ος, ο 11ος και ο 12ος μήνας του έτους, εμείς εξακολουθούμε να τους καλούμε Έβδομο (September), Όγδοο (October), Ένατο (November) και Δέκατο (December), όπως το πρωτογενές ρωμαϊκό ημερολόγιο. Με αυτή την ημερολογιακή μετάθεση, ουσιαστικά η Πρωτοχρονιά μεταφέρθηκε από την εαρινή ισημερία στο χειμερινό ηλιοστάσιο. Για τον ρυθμό της φύσης όμως και τον συμβολισμό στον άνθρωπο, η εαρινή ισημερία είναι αυτή που σηματοδοτεί πάντα τον νέο κύκλο και την νέα αυγή.
Ο Μάρτιος, ως μήνας της εαρινής ισημερίας, διατηρήθηκε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες ως πρώτος μήνας του έτους μέχρι τα τέλη του Μεσαίωνα. Ακραία περίπτωση η Μ. Βρετανία, στην οποία μέχρι το 1752 -χρονιά αποδοχής του νέου Γρηγοριανού ημερολογίου- αρχή του έτους ήταν η 25η Μαρτίου (Annunciation Style).
Οι Σλάβοι κατά την εαρινή ισημερία τιμούσαν τον θεό Ήλιο Γιαρίλα, προστάτη της άνοιξης, της ευφορίας της γης και του έρωτα. Επιβίωση της λατρείας αυτού του θεού, αποτελούσαν οι γιορτές της άνοιξης, που σε μερικές περιοχές της Ρωσίας διατηρήθηκαν ως τις αρχές του 20ου αιώνα.
Στο Βυζάντιο, διατηρήθηκαν και οι δύο ημερομηνίες στους εορτασμούς. Υπήρχαν οι Καλένδες του Ιανουαρίου, αλλά στην λαϊκή παράδοση τηρούνταν οι Καλένδες Μαρτίου. Στα συγγράμματα του Ιωάννη Χρυσοστόμου διαβάζουμε: "τηρούμεν γαρ και πρώτον μήνα αληθώς του χρόνου, ος εξ εαρινής ισημερίας γνωρίζεται." (P.G.59, 764). Το ίδιο βεβαιώνει και ο Ιωσήφ Βρυέννιος γύρω στο 1400. Οι Βυζαντινοί θεωρούσαν λοιπόν την πρωτοχρονιά τους στον Μάρτιο. Η ΣΤ' οικουμενική σύνοδος, απαγόρευσε την τέλεση των πανηγύρεων του Μαρτίου. Ο Φαίδων Κουκουλές όμως, στο έργο του "Βυζαντινών βίος και πολιτισμός" σώζει μία πολύ μεγάλη λαϊκή παράδοση για την πρωτοχρονιά του Μαρτίου, που φτάνει με κάλαντα μέχρι την εποχή των προ-παππούδων μας στα χωριά, όπως το χαρακτηριστικό τετράστιχο που έλεγαν οι γυναίκες τελευταία μέρα Φεβρουαρίου:
"Βγαίνει ο κακόχρονος,μπαίνει ο καλόχρονος.
Όξω ο Κουτσοφλέβαρος,
όξω ψύλλοι, ποντικοί.
Μέσα Μάρτης και χαρά
και καλή νοικοκυρά."
Τα Μαρτιάτικα κάλαντα των Βυζαντινών έχουν εκπληκτική ομοιότητα με τα αρχαία ελληνικά.
Κι εμείς λοιπόν, αναβιώνουμε και εορτάζουμε την εαρινή ισημερία ως γενέθλια ημέρα του Λυκώρειου Απόλλωνα, του Ήλιου μας, ως πρώτη ημέρα του χρόνου. Την εορτάζουμε -που αλλού- στην κορυφή, αντικρίζοντας τον Πρώτο Ήλιο νωρίς το ξημέρωμα, μετά από μία μυστηριακή, θα έλεγε κανείς, ανάβαση μέσα στο σκοτάδι. Φέτος θα είμαστε στο όρος Καλλίδρομο της κεντρικής Ελλάδος. Στην αλπική λίμνη Νευρόπολη, πάνω από το Ελευθεροχώρι. Από το πρωί μέχρι το μεσημέρι σας καλούμε στη μικρή παρέα μας, δίπλα στην λίμνη, με φαγητό και κρασί. Με το αυτοκίνητο στρίβουμε από την εθνική οδό μετά τις Θερμοπύλες προς Μπράλο και κατόπιν βγαίνουμε στο βουνό στην έξοδο προς Ελευθεροχώρι. Εάν ο καιρός δεν είναι καλός, με χιόνι ή βροχή, το αυτοκίνητο μπορεί να μην τα καταφέρει μέχρι την λίμνη, αλλά είναι κοντά και μπορεί να ανεβεί κανείς με τα πόδια σε μία υπέροχη βατή δασική διαδρομή. http://ridewithgps.com/routes/2122872
Βιβλιογραφία - Πηγές:
Ο κύκλος του χρόνου, Σ. Θεοδοσίου - Μ. Δανέζης.
Πραγματεία πάνω στην ιστορία των θρησκειών, Mircea Eliade
Βυζαντινών βίος και πολιτισμός, Φαίδωνος Κουκουλέ
"Sophia, journal for traditional studies", τεύχος 15 - αρ. 1 (2009)
Ο αγαπημένος μας παράδεισος του όρους Καλλιδρόμου
Η λιμνούλα Νευρόπολις παγωμένη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου