Ο Mircea Eliade αναφέρει ότι με την καθιέρωση των τελετών ο άνθρωπος κατορθώνει να ανανεώνει τον εαυτό του και να ενδυναμώνει τις σχέσεις του με το περιβάλλον του. Οι τελετουργίες έχουν τη δύναμη να διακόπτουν τον βέβηλο χρόνο με περιόδους ιερού χρόνου, με την ίδια έννοια που η εικόνα ενός ναού πάνω σ’ ένα βράχο ή έναν λόφο διακόπτει τον συνεχή οριζόντιο χώρο και δείχνει στον άνθρωπο τον δρόμο της κάθετης διάστασης, τον δρόμο του ιερού. Ο J. P.Vernant αναφέρει ότι η τελετή, με το τυπικό και τις κινήσεις, βοηθά τον άνθρωπο να επιστρέψει στις αρχές των πραγμάτων. Επιπλέον αφυπνίζει τον άνθρωπο και του επιτρέπει να ανανεωθεί και να υπερνικήσει τη φθορά που προκαλεί η καθημερινότητα.
Στις παραδοσιακές κοινωνίες οι τελετές είχαν ως σκοπό να ενώσουν τον ουρανό με τη γη και να διατηρήσουν την κοσμική τάξη του ουρανού πάνω στη γη. Ο ναός με τον βωμό αναπαρίστανε μορφικά πάνω στη γη τον ιδεατό κόσμο του ουρανού, ενώ οι τελετές ζωογονούσαν τον ναό στη ροή του χρόνου και μ' αυτόν τον τρόπο αποκαθιστούσαν την αρμονία που απειλούνταν καθημερινά από τις δυνάμεις του χάους.
Στις παραδοσιακές κοινωνίες οι τελετές είχαν ως σκοπό να ενώσουν τον ουρανό με τη γη και να διατηρήσουν την κοσμική τάξη του ουρανού πάνω στη γη. Ο ναός με τον βωμό αναπαρίστανε μορφικά πάνω στη γη τον ιδεατό κόσμο του ουρανού, ενώ οι τελετές ζωογονούσαν τον ναό στη ροή του χρόνου και μ' αυτόν τον τρόπο αποκαθιστούσαν την αρμονία που απειλούνταν καθημερινά από τις δυνάμεις του χάους.
Στα ορεινά χωριά του Ασπροποτάμου έχει διατηρηθεί ένα πάρα πολύ αρχαίο έθιμο. Την Κυριακή το πρωί στο προαύλιο του ναού, όπου βρίσκεται ο «βωμός», πραγματοποιείται η τελετή του «υψώματος». Πάνω στον βωμό τοποθετείται η ιερή εικόνα. Τα μέλη της κοινωνίας συγκεντρώνονται γύρω από τον βωμό και ακουμπούν την ανυψωμένη προς τον ουρανό ιερή εικόνα, ενώ όσοι βρίσκονται μακριά από τον βωμό ακουμπούν με το δεξί χέρι ο ένας τον ώμο του άλλου και σχηματίζοντας έτσι μια ανθρώπινη αλυσίδα βιώνουν όχι μόνο την επαφή με το ιερό αλλά και την μεταξύ τους συνοχή. Εν συνεχεία όλα τα μέλη της κοινωνίας πίνουν κρασί από τα ποτήρια «κοινωνίας», ενώ στο τέλος της τελετής μοιράζονται το ψωμί-πρόσφορο και το σιτάρι.
Κύπελλα «κοινωνίας» εκτίθενται στο Προϊστορικό Μουσείο Σαντορίνης (υψηλά αλαβάστρινα ποτήρια «κοινωνίας», 17ος αι. π.Χ.) και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας (υψηλό αλαβάστρινο ποτήρι «κοινωνίας», Μυκήνες, Τάφος V, 16 αι. π.Χ.) και απηχούν τελετές παρόμοιες μ’ εκείνη των σπονδών και της «μετάδοσης του ιερού ποτηριού» που απεικονίζεται σε τοιχογραφία του ανακτόρου της Κνωσού. Δέσμες από στάχυα απεικονίζονται στη ζωφόρο των Μικρών Προπυλαίων στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας, στο κυλινδρικό κάνιστρο της Καρυάτιδας-κιστοφόρου στο Μουσείο της Ελευσίνας καθώς και σε μια σειρά αναθηματικών μαρμάρινων αναγλύφων του 5ου αι. π.Χ. Στο «Μεγάλο Ελευσινιακό Ανάγλυφο» που βρέθηκε στην Ελευσίνα και εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (2.20μ ύψος, 440-430 π.Χ.) απεικονίζεται η Δήμητρα η οποία ετοιμάζεται να προσφέρει στον Τριπτόλεμο μια δέσμη από στάχυα ώστε να διαδώσει την καλλιέργεια του σιταριού στην οικουμένη και η Περσεφόνη να κρατάει δάδα και να στεφανώνει τον Τριπτόλεμο.
Το κρασί εκφράζει συμβολικά τη δύναμη του ανθρώπου για πνευματική ανύψωση. Το σιτάρι, με τη μορφή του σπόρου που φυτεύεται το φθινόπωρο βαθιά στη γη, εκφράζει τη δύναμη της ψυχής του ανθρώπου να κατακτήσει το ιερό της κέντρο, ενώ η βλάστηση του σιταριού την άνοιξη εκφράζει τη δράση του ανθρώπου σε αρμονία με τον συνάνθρωπο και τη φύση. Επιπλέον ο θερισμός το καλοκαίρι, το άλεσμα του σιταριού και η παραγωγή του ψωμιού εκφράζουν την ικανότητα του ανθρώπου να μετατρέπει τις δυσκολίες της ζωής σε χρήσιμες για τη συνείδηση εμπειρίες.
Γιάννης Φίκας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου