Λυκώρεια: Μια ρωσική ιστορία τοπικοποίησης της οικονομίας.

Ένας αγρότης από ένα μικρό ρωσικό χωριό θα μπορούσε να έχει το κλειδί για την αναβίωση της Ρωσίας αλλά και κάθε άλλης χώρας, οικογένειας και ατόμου που παλεύει ενάντια στην τοκογλυφία. Ωστόσο, το Kolion απαγορεύθηκε ως «απειλή» για το Ρούβλι. Κατά ειρωνικό τρόπο, το τοπικό νόμισμα Kolion, το οποίο είχε σχεδιαστεί για να παρακάμψει την τοκογλυφία και την τραπεζική ολιγαρχία, είναι σύμφωνο με τις αρχές της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, παρά το γεγονός ότι ο αγρότης-εφευρέτης, Μιχαήλ Σλιάπνικωφ, φαίνεται να έχει αρνητική στάση απέναντι στην Εκκλησία.

Ο Σλιάπνικωφ ονόμασε το νόμισμά του, Kolion από το χωριό Κολιονόβο, κοντά στη Μόσχα, ορίζοντάς το ως μέσο ανταλλαγής προϊόντων και εργασίας μεταξύ των χωρικών. Ως εκ τούτου, ο Σλιάπνικωφ επεδίωξε να επιστρέψει στον μόνο αποδεκτό σκοπό ενός νομίσματος: να ανταλλάσσει αγαθά και υπηρεσίες ως μέσο ανταλλαγής, όχι ως κερδοσκοπικό εμπόρευμα, αυτό που ιστορικά ονομάζεται «τοκογλυφία». Το Kolion, τυπώθηκε σε χαρτονομίσματα ονομαστικής αξίας από 1 έως 100 και όπως λέει χαρακτηριστικά ο δημιουργός του: «Δεν υπάρχουν πόλεμοι, θάνατοι ή κρίσεις που να συνδέονται με αυτά τα χρήματα. Αυτά τα χρήματα αφορούν την τίμια εργασία, τον καθαρό αέρα, τα φρέσκα προϊόντα.» Η ισοτιμία του νομίσματος καθορίστηκε ως εξής: 2 Kolion = 10 αυγά, 5 Kolion = 1 κουβάς γεμάτος πατάτες, 60 Kolion = 1 χήνα, και ούτω καθεξής. Έτσι απλά και τίμια, χωρίς φορολογία των συναλλαγών. Ο Σλιάπνικωφ λέει ότι οι κάτοικοι του Κολιονόβο έπιαναν μετρητά αρκετές φορές το χρόνο, κατά τη συγκομιδή και τη σπορά. Τα Kolions θα επέτρεπαν την ανταλλαγή στα βασικά της καθημερινότητας. Ένας εργαζόμενος θα μπορούσε να οργώσει ένα κομμάτι γης για Kolions και να τα ανταλλάξει με λαχανικά, φρούτα ή ψάρια.

Βέβαια οι οικονομολόγοι και οι τραπεζίτες μπορεί να γελούν με μια τόσο ανορθόδοξη προσέγγιση του να βασίζεις το νόμισμα σε ένα συγκεκριμένο αγαθό. Ένα τέτοιο πρότυπο (και όχι ένα που βασίζεται στο χρέος) έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές σε όλη την ιστορία σε πολλές χώρες. Οι Ομόσπονδες Πολιτείες της Αμερικής είχανε βασίσει τα «graybacks» τους στο βαμβάκι, παρακάμπτοντας τη διεθνή οικονομία, όταν τους αρνήθηκαν οι χρηματαγορές. Το νησί Guernsey είχε χρησιμοποιήσει τοπικό νόμισμα από τα μέσα του 19ου αιώνα, το οποίο εξεδόθη για να αποτρέψει την πτώχευση και τις καταρρέουσες υποδομές λόγω έλλειψης νομίσματος. Σε μια άλλη περίπτωση, ο κυβερνήτης του Γαλλικού Καναδά κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα είχε κόψει τραπουλόχαρτα σε κομμάτια και τα κυκλοφόρησε ως νόμισμα, όταν η Γαλλία ήταν πολύ χρεοκοπημένη για να του στείλει χρήματα. Τα αγαθά και οι υπηρεσίες ανταλλάσσονταν για καιρό κανονικά με αυτά τα χαρτιά. Άλλο παράδειγμα είναι τα voucher Wara, τα οποία είχαν φέρει ευημερία σε μια γερμανική πόλη όταν η υπόλοιπη χώρα βρισκόταν σε πτώχευση. Στην Γερμανία μέχρι σήμερα λειτουργούν νόμιμα πολλά τοπικά νομίσματα. Από την άλλη, όπως το Κολιονόβο, έχουν υπάρξει κι άλλες περιοχές που έχουν εκδώσει νομίσματα ή αντάλλασσαν μάρκες σε περιόδους οικονομικής κρίσης και έχουν βγει στον τάκο από τις κρατικές αρχές. Το «Stamp scrip» που εξεδόθη με επιτυχία ως μάρκες ανταλλαγής στην πόλη Worgl, απαγορεύτηκε από το αυστριακό κράτος το 1933, ενώ το 1938 το Ανώτατο Δικαστήριο του Καναδά εμπόδισε την κοινωνική κυβέρνηση που εκλέχθηκε στην Αλμπέρτα, να εκδώσει επαρχιακό νόμισμα.

Η ιδέα του Σλιάπνικωφ ήταν αποτέλεσμα κοινής λογικής και προσωπικής παρατήρησης. Ο Σλιάπνικωφ ισχυρίστηκε ότι η ιδέα του ήρθε εύκολα. Μιλάμε ουσιαστικά για επιστροφή σε μία βασική μορφή οικονομίας. Το συχνό εμπόριο ανταλλαγών με φίλους τον έκανε να συνειδητοποιήσει ότι ένα εμπόρευμα όπως μια χήνα ή πατάτες ήταν ανεπηρέαστο του πληθωρισμού και έκανε ευκολότερη την διεξαγωγή τοπικών συναλλαγών από ότι με το Ρούβλι. Η τελική λύση ήταν ουσιαστικά μία μορφή αντιπροσωπευτικών χρημάτων, καθώς η αξία τους προέρχεται από τα αντικειμενικά προϊόντα όπως οι πατάτες και τα ζώα που μπορούν να ανταλλαχθούν προκειμένου να διευθετηθεί η ανταλλαγή.
«Δεν ήθελα να ασφυκτιώ και να είμαι σκλάβος των τραπεζών. Έτσι έπρεπε να εφεύρω τα δικά μου χρήματα. Και το έκανα. Είμαι η δική μου τράπεζα, κυβέρνηση και ρυθμιστής.»

Παρά το γεγονός ότι το Kolion δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια μορφή «IOU», υποσχετικής δηλαδή μεταξύ των χωρικών, και παρά επίσης το γεγονός ότι τα τοπικά νομίσματα είναι αποδεκτά σε πολλές μεγάλες χώρες όπως Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία κ.α., το ρωσικό κράτος το θεωρούσε ως απειλή, παρά ως θετική καινοτομία που θα μπορούσε να ακολουθηθεί σε ολόκληρη την Ρωσία.

Η ιδέα επεκτείνεται ακόμη και στο διμερές εμπόριο, μέσω της αμοιβαίας ανταλλαγής πιστώσεων. Η αντίρρηση ότι μια τέτοια έννοια είναι αδύνατη βάσει του διεθνούς εμπορικού συστήματος, απορρίπτεται από την ίδια τη Ρωσία, με τις διμερείς εμπορικές συμφωνίες που έχουν συναφθεί εκτός του διεθνούς συστήματος, μεταξύ της Ρωσίας και της Κίνας, του Ιράν, της Αιγύπτου και της Τουρκίας. Ακόμα και λίγους μήνες πριν από τη δίωξη του Σλιάπνικωφ, ο ίδιος ο Πούτιν και η τότε Περονίστρια πρόεδρος της Αργεντινής Κριστίνα Φερνάντεζ ντε Κίρχνερ, με αφορμή μια νέα έκθεση για την Eva Peron που άνοιγε στη Μόσχα, είχαν συζητήσει επίσημα σχετικά με τη χρήση ανταλλαγών σε εθνικά νομίσματα για το διμερές εμπόριο. Αλλά το Νοέμβριο του 2015 οι Περονιστές έχασαν την προεδρία από τον Mauricio Macri, έναν τυπικό ολιγάρχη «μπίζνεσμαν», ο οποίος προσπάθησε να επιστρέψει την Αργεντινή στο δρόμο της υποταγής στη διεθνή χρηματοδότηση. Υπό τις περονιστικές προεδρίες των Kirchners, η Αργεντινή και η Ρωσία ήταν κοντά οικονομικά και διπλωματικά. Ο Μακρί αντιστρέφει την εξωτερική πολιτική των περονιστών προκατόχων του, αποφεύγοντας το βολιβιανό μπλοκ που προωθούσε ο αείμνηστος Ούγκο Τσάβες της Βενεζουέλας. Ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Αργεντινής διαβεβαίωσε γρήγορα τους τραπεζίτες της Νέας Υόρκης στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων ότι «Η τελευταία εξέλιξη είναι πολύ κοντά στη Νέα Υόρκη γιατί, όπως γνωρίζετε, η οικονομική ομάδα έχει υποβάλει προσφορά στους διαπραγματευτές, με την πρόθεση να τακτοποιήσουν τη σχέση στο χρηματοοικονομικό μέτωπο, ώστε η Αργεντινή και πάλι να είναι ανοιχτή στον κόσμο με τρόπο προβλέψιμο και συστημικό.»

Ωστόσο, τον Ιούνιο του 2015, το Ρωσικό κράτος παρέπεμψε τον Σλιάπνικωφ στο Δικαστήριο. Για ένα κράτος που έχει πολεμήσει έντονα ενάντια στους ολιγάρχες, η δίωξη ενός αγρότη που μάχεται την ολιγαρχία, έστελνε ανάμεικτα μηνύματα ως προς την πορεία που μπορεί να ακολουθήσει η Ρωσία. Τον Ιούλιο του 2015, ένα περιφερειακό δικαστήριο της Μόσχας διέταξε την απαγόρευση του Kolion. Το δικαστήριο εδέχθη την μαρτυρία των εμπειρογνωμόνων ότι το Kolion δεν μπορούσε να θεωρηθεί ως «υποκατάστατο χρήματος». Ήταν ένα IOU μεταξύ ατόμων, ενώ η εισαγγελία στάθηκε ιδιαιτέρως στο ότι αυτές οι συναλλαγές δεν υπόκεινται σε φορολογία. Η απόφαση ήταν ότι «Το Δικαστήριο δεν δέχεται τα επιχειρήματα των εκπροσώπων του εναγομένου, και δεδομένου ότι ο νόμος δεν προβλέπει νομισματικά υποκατάστατα, είναι αδύνατο σε αυτήν την περίπτωση να αναγνωριστούν υποκατάστατα χρημάτων όπως το Kolion, τα οποία απαγορεύονται από το νόμο...» Τέλος πάντων.

Ο Σλιάπνικωφ, οπαδός του Ρώσου Αναρχικού Μιχαήλ Μπακούνιν, είναι κυνικός όσον αφορά τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ η τοπική του αυτονομία και το τοπικό του νόμισμα αντικατοπτρίζουν την Παραδοσιακή Ρωσία. Κατά ειρωνικό τρόπο, μόλις ένα μήνα μετά την απόφαση του δικαστηρίου εναντίον του «χωρίς χρέος νομίσματός» του, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, με την υποστήριξη του Ρωσικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, προέταξε ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που απορρίπτει τον τοκογλυφικό χαρακτήρα, σε ένα σχέδιο που περιγράφεται ως συγγενές του Ισλαμικού τραπεζικού συστήματος που απαγορεύει την τοκογλυφία.

Ο Σλιάπνικωφ κατέληξε στην ανάγκη για το Kolion, λόγω έλλειψης μέσων ανταλλαγής στο χωριό του, όπου αντιθέτως δεν υπάρχει έλλειψη προϊόντων ή προθυμίας για εργασία. Υπό ανάλογες συνθήκες, κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης, ο κόσμος πεινούσε ενώ τα κράτη διέτασσαν τους αγρότες να καταστρέψουν τα τρόφιμα. Είναι το παράδοξο της «φτώχειας εν μέσω αφθονίας», και αυτό συνεχίζεται σε ολόκληρο τον κόσμο, όχι λόγω έλλειψης πόρων ή εργασίας, αλλά λόγω έλλειψης μέσων ανταλλαγής, δηλαδή χρημάτων. Πόσο παράξενο, πόσο εγκληματικό είναι το ότι ένα αγροτικό χωριό με άφθονη εργασία και προϊόντα, αφήνει κόσμο χωρίς αυτά, λόγω έλλειψης νομίσματος. Ωστόσο, αυτό που συμβαίνει στο μικροκοσμικό επίπεδο, επικρατεί και σε μακροκοσμικό επίπεδο παγκόσμια.

Ο Ντμίτρι Σουρμίλο, συντονιστής της ομάδας εργασίας για το Ορθόδοξο Χρηματοοικονομικό Σύστημα, στο τμήμα εξωτερικών εκκλησιαστικών σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας, είχε πει το ίδιο ακριβώς με τον Σλιάπνικωφ σχετικά με την «περιορισμένη πρόσβαση σε οικονομικές πηγές», αλλά αναφερόμενος σε εθνικό επίπεδο για όλη την Ρωσία. «Τώρα, κατά την διάρκεια μιας περιόδου κρίσεως, όταν η πρόσβαση σε χρηματοοικονομικούς πόρους είναι περιορισμένη λόγω κυρώσεων, επιτέλους ακουγόμαστε. Και η κοινωνία αντέδρασε θετικά στην πρότασή μας.» Ήταν αργά βέβαια γιατί το Δικαστήριο είχε απαγορεύσει το Kolion.

Αλλά μπαρμπα-Σλιάπνικωφ δεν είχε πει την τελευταία του κουβέντα. Επανήλθε με cryptocurrency δύο χρόνια αργότερα, όταν το Bitcoin σημείωνε μεγάλη εξάπλωση και υπήρχε νομική κάλυψη. Έτσι το ανυπότακτο χωριό δημιούργησε το δικό του cryptocurrency με το όνομα Kolion. Τον Απρίλιο του 2017, συγκέντρωσαν 500.000 δολάρια στο τώρα ψηφιακό Kolion μέσω μιας αρχικής προσφοράς νομισμάτων (ICO). Σε αντίθεση με το Βitcoin, το κρυπτονόμισμα του Σλιάπνικωφ, το Kolion δεν εξορύσσεται μέσω υπολογιστή. Τα ψηφιακά κουπόνια μπορούν να αγοραστούν χρησιμοποιώντας μια σειρά από άλλα κρυπτονομίσματα, ή να κερδίζονται μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται «plowing», βοηθώντας τους κατοίκους του Κολιονόβο με αγροτικές και κατασκευαστικές εργασίες.

Ο Σλιάπνικωφ κατάφερε να έχει πάνω από εκατό αγρότες και προμηθευτές που μοιράζονται το όραμα της τοπικής οικονομίας του Κολιονόβο και χρησιμοποιούν το Kolion για το τοπικό εμπόριο. Λόγω αυτής της μίνι επανάστασης, τα χαρτονομίσματα εξαφανίζονται σιγά σιγά από την περιοχή. Ο Μιχαήλ Σλιάπνικωφ μίλησε ακόμα και στο CNN για το νόμισμά του:

«Τώρα έχουμε περίπου 2 εκατομμύρια δολάρια σε Kolions, επειδή η αξία του έχει αυξηθεί από το ICO. Το νόμισμα υποστηρίζεται από ένα αποθεματικό 500 Bitcoin.»

Πρόσθεσε μάλιστα ότι αυτός θα μπορούσε να είναι ο μόνος τρόπος ενσωμάτωσης των κρυπτονομισμάτων στην «πραγματική οικονομία».

Έτσι λοιπόν, οι Κολιονοβιώτες κατάφεραν μέχρι σήμερα να συγκρατούν το χρήμα τους τοπικά, σε εποχές μάλιστα που το Ρούβλι έφτασε να χάνει και το 1/4 της αξίας του λόγω των οικονομικών κυρώσεων εναντίον της χώρας.