Ο Πόνος εκμαιεύει συνείδηση και ανώτερη ηθική



«Θέλετε αν είναι δυνατόν -και δεν υπάρχει πιο τρελό «αν είναι δυνατό»- να εξαλείψετε τον πόνο. Κι εμείς; Πράγματι φαίνεται ότι εμείς θα θέλαμε να γίνει πιο άσχημος και πιο μεγάλος απ' ό,τι ήταν ποτέ! Η ευημερία, όπως την εννοείτε εσείς- αυτό δεν είναι σκοπός, αυτό φαίνεται σε μας τέλος! Μια κατάσταση που κάνει γρήγορα τον άνθρωπο καταγέλαστο κι αξιοπεριφρόνητο -που κάνει επιθυμητή τη καταστροφή του! Η πειθαρχία του πόνου, του μεγάλου πόνου -και δεν ξέρετε πως αυτή η πειθαρχία μόνο δημιούργησε κάθε ανύψωση του ανθρώπου μέχρι σήμερα; Κείνη η ένταση της ψυχής στην ατυχία, που καλλιεργεί τη δύναμή της, ο τρόμος της στη θέα της μεγάλης καταστροφής, η επινοητικότητά της κι η ανδρεία της στο να υφίσταται, ν' αντέχει, να ερμηνεύει, να εκμεταλλεύεται την ατυχία κι ό,τι άλλο είχε ποτέ από βάθος, μυστήριο, μάσκα, πνεύμα, πανουργία και μεγαλείο, δεν της δόθηκαν μέσω του πόνου, μέσω της πειθαρχίας του μεγάλου πόνου;

Στον άνθρωπο, δημιούργημα και δημιουργός είναι ενωμένα: στον άνθρωπο υπάρχει ύλη, κομμάτι, περίσσεια, πηλός, λάσπη, τρέλα, χάος αλλά στον άνθρωπο υπάρχει επίσης δημιουργός, γλύπτης, σκληρότητα του σφυριού, ο θεϊκός παρατηρητής κι η έβδομη ημέρα, καταλαβαίνετε αυτή την αντίθεση; Κι ό,τι ο οίκτος σας είναι για το «δημιούργημα στον άνθρωπο», για κείνο που πρέπει να διαμορφωθεί, να σπάσει, να σφυρηλατηθεί, να κομματιαστεί, να πυρακτωθεί, να ραφιναριστεί, κείνο που πρέπει να υποφέρει -και θα υποφέρει; Κι ο δικός μας οίκτος, δεν καταλαβαίνετε για ποιον είναι ο αντίθετος οίκτος μας όταν προστατεύει τον εαυτό του απ' το δικό σας οίκτο θεωρώντας τον τη χειρότερη απ' όλες τις εκθηλύνσεις και τις εξασθενήσεις; Οίκτος λοιπόν εναντίον οίκτου! Αλλά, για να το πω άλλη μια φορά, υπάρχουν ανώτερα προβλήματα από τα προβλήματα της ηδονής και του πόνου και του οίκτου και κάθε φιλοσοφία που πραγματεύεται μόνον αυτά είναι αφέλεια.

Εμείς οι αμοραλιστές! Αυτός ο κόσμος που μας αφορά, που εμείς πρέπει να φοβόμαστε και ν' αγαπούμε, αυτός ο σχεδόν αόρατος, μη ακουόμενος κόσμος του λεπτού διατάζειν, του λεπτού υπακούειν, ένας κόσμος του «σχεδόν» από κάθε άποψη, σοφιστικός, τραχύς, αγκαθερός, τρυφερός: ναι, είναι καλά προστατευμένος απέναντι σε αδέξιους παρατηρητές και φιλική περιέργεια! Είμαστε μπλεγμένοι σ' ένα στέρεο δίχτυ καθηκόντων και δε μπορούμε να βγούμε απ' αυτό. Σ' αυτό είμαστε κι εμείς «άνθρωποι του καθήκοντος»! Μερικές φορές, είναι αλήθεια, μπορεί να χορεύουμε μες στις «αλυσίδες» μας κι ανάμεσα στα «ξίφη» μας συχνά, είναι εξίσου αλήθεια, τρίζουμε τα δόντια μας και δυσφορούμε ανυπόμονα με τη κρυφή σκληρότητα του κλήρου μας. Αλλά ό,τι και να κάνουμε, οι βλάκες και τα φαινόμενα είναι εναντίον μας και λένε «αυτοί είναι άνθρωποι δίχως καθήκον», -έχουμε πάντα τρελούς και φαινόμενα εναντίον μας!»

Φρειδερίκος Νίτσε
(«Πέρα από το Καλό και το Κακό»)