Η θέση ισχύος

Το κείμενο που παραθέτουμε περιέχει τις σκέψεις που διατύπωσε γραπτώς, η φοιτήτρια Γεωργία Αναγνώστου με αφορμή τη συζήτηση που έγινε στο πλαίσιο του μαθήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Φυσικών Επιστημών (ΙΦΦΕ) την Τετάρτη 2 Δεκεμβρίου 2015.

Πιστεύω ότι οι σοφοί των Υπουργείων που θα εκπονήσουν τα νέα σχέδια για την συγκρότηση μιας ακόμα εκπαιδευτικής αλλαγής, πολλά έχουν να μάθουν από τους απλούς φοιτητές τους οποίους πάντοτε αγνοούν… Ιδιαίτερα για την αμφιλεγόμενη λογική της έννοιας της «αριστείας». (Μάνος Δανέζης)

Η θέση ισχύος

Πόσες φορές δεν έχουμε πιάσει τον εαυτό μας να διαμαρτύρεται όταν βρεθεί στην δύσκολη θέση του «αδικημένου» σε μία διαμάχη με κάποιον πάσης φύσης ανώτερο; Πόσες φορές δεν έχουμε αισθανθεί ένα αίσθημα πνιγμού και αδυναμίας να μας υποτάσσει τη στιγμή που θέλουμε να υψώσουμε το ανάστημά μας και να αντιμετωπίσουμε τον αντίπαλο στα ίσια, προσφέροντάς του στο πιάτο τον ενεργό και ανεπεξέργαστο θυμό μας; Πόσες φορές έχουμε καταχωνιάσει δειλά και αδύναμα αυτό το τεράστιο ποσό ενέργειας από την κατάπνιξη των συναισθημάτων μας στο όνομα του φόβου, της υποταγής και της ανελευθερίας;

Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα είναι απλή και σχεδόν βγαίνει αυθόρμητα από τα χείλη μου: «άπειρες!». Το πώς και το γιατί πηγάζουν από μια σειρά ψυχοκοινωνικών αιτιών με εξίσου συγγραφικό ενδιαφέρον που όμως ξεπερνούν τα πλαίσια αυτού του κειμένου. Εμείς θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα από μία… όχι και τόσο εμφανή οπτική γωνία, η οποία έχει τις ρίζες της στο γεγονός ότι η ενέργεια δεν μπορεί να χαθεί.

Μια στιγμή λοιπόν που φέρνει τον άνθρωπο σε δύσκολη θέση, μια στιγμή αναστάτωσης, μια στιγμή θυμού, απελευθερώνει, στον ίδιο, μη διαχειρίσιμα ποσά ενέργειας που ωστόσο αναγκάζεται να τα καταπνίξει και να τα φυλάξει ευλαβικά στο υποσυνείδητο, στο όνομα μιας στιγμιαίας ψυχραιμίας και ενός κατ’ επίφαση σεβασμού προς το πρόσωπο κάποιου ανωτέρου. Η πρώτη αντίδραση του ανθρώπου έρχεται όταν φυσικά απομακρυνθεί από τον «τόπο του εγκλήματος» και μέσα σε ένα κλίμα κατάνυξης με την παρέα του, θα αναφέρει εκφράσεις που κατακρίνουν το συμβάν, όπως «εγώ δεν θα έκανα ποτέ κάτι τέτοιο σε άλλον άνθρωπο», αγνοώντας παντελώς το καταχωνιασμένο ποσό ενέργειας που υφίσταται και είναι ενεργό όσο ποτέ...

Είναι πολύ δύσκολο και κάπως πρόχειρο να κατατάσσουμε τους ανθρώπους σε καλούς και κακούς. Είναι μάλλον πιο σοφό να κατατάσσουμε τους ανθρώπους με βάση την διαχείριση αυτής της απωθημένης ενέργειας. Ένας άνθρωπος που κράτησε την ψυχραιμία του, φέρθηκε λογικά και με σύνεση σε μία στιγμή αναστάτωσης, θα μπορούσαμε με ευκολία να τον κατατάξουμε στην «ομάδα των καλών», πόσο μάλλον αν δεν έπραττε ποτέ κάτι αντίστοιχο σε άλλον άνθρωπο. Σε μία τέτοια ταξινόμηση ωστόσο, έχουμε αγνοήσει παντελώς την απωθημένη ενέργεια. Το πώς θα αξιοποιηθεί η απωθημένη ενέργεια, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες με τους πιο σημαντικούς να είναι το οικογενειακό περιβάλλον και η παιδεία, στους οποίους η ελληνική κοινωνία χωλαίνει.

Όσον αφορά την ελληνική οικογένεια, οι γονείς αναθέτουν στα παιδία τους τα μεγαλεπήβολα σχέδιά τους που δεν κατάφεραν οι ίδιοι να υλοποιήσουν. Το φορτίο αυτό είναι τόσο βαρύ που αντί για ελεύθερους ανθρώπους με άποψη δημιουργούνται αντίγραφα γονέων – στρατιώτες έτοιμα να πολεμήσουν, να καταπατήσουν και να πληγώσουν για τα σχέδιά τους, όταν όμως βρεθούν σε θέση ισχύος. Ο άνθρωπος όταν βρεθεί σε θέση ισχύος γίνεται αδίστακτος όταν παλεύει για τα σχέδια άλλων∙ για τα όνειρά του μπορεί να παλέψει συνετά ακόμα και όταν βρίσκεται στον πάτο. Όσον αφορά την ελληνική παιδεία, και εκεί οι προϋποθέσεις δεν είναι και οι καλύτερες. Στο σχολείο η επίτευξη της αριστείας έγινε εμμονή και στη συνέχεια αντικείμενο επιβράβευσης! Το «αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων» είναι μία αδίστακτη φράση που επιβραβεύει τον άνθρωπο όταν γίνει καλύτερος από τον άλλον και όχι από τον εαυτό του. Όταν η αριστεία γίνεται αυτοσκοπός, όταν επιβραβεύεται η πρόοδος σε σχέση με το άλλον και όχι με τον εαυτό σου τότε θα λέγαμε ότι η θέση ισχύος σου δίνει δύναμη, αλλά δύναμη για να καταπατάς τον άλλο, που αυτομάτως έχει μετατραπεί σε αντίπαλο!

Με όλο αυτό το υπόβαθρο δεν είναι δύσκολο να αναλογιστούμε το πώς θα αξιοποιήσει ένας άνθρωπος την «απωθημένη ενέργεια». Με τις παιδικές του μνήμες να χαράσσουν τον δρόμο, θα περιμένει την κατάλληλη στιγμή, να βρεθεί στη θέση ισχύος και να φερθεί σε οποιονδήποτε άνθρωπο με τον ίδιο τρόπο που του φέρθηκαν, ξορκίζοντας τις στιγμές υποταγής του. Οι τύψεις πολλές αλλά επιφανειακές∙ σβήνουν στο πέρασμα ενός φιλικού «δεν πειράζει, κ εγώ έτσι θα έκανα». Η λύση όμως είναι μία, αποτελεσματική και δύσκολη∙ η εσωτερική ελευθερία! Όμως, ο δρόμος προς αυτή είναι μακρύς κι επίπονος...

Αντέχεις;

Αναγνώστου Γεωργία